23 بهمن 1388 (12 فوریه 2010)

  آیا   راهپیمایی ۲۲ بهمن برای جنبش سبز موفقیت آمیز بود؟

رضا جمالی: روز ۲۳ بهمن بسیاری از رسانه‏های مهم جهان گزارش‏های تحلیلی‏ متفاوتی در باره‏ی حوادث ۲۲ بهمن در ایران منعکس کردند. در بیشتر این رسانه‏ها به این موضوع اذعان شد که معترضان در ایران، برخلاف برنامه‏ریزی‏ها و فراخوان‏ها نتوانستند تظاهرات دولتی سالگرد انقلاب را تحت‏الشعاع قرار دهند و این عدم موفقیت را ناشی از تدابیر شدید امنیتی حکومت برای کنترل حوادث این روز ارزیابی می‏کنند .

اما بسیاری از هواداران جنبش سبز در فضای مجازی، اینترنت و وبلاگ‏ها عامل دیگری را هم در عدم موفقیت خودنمایی جنبش سبز مطرح کردند که یکی از آن موارد طرحی بود با عنوان «اسب تروا». در این طرح حامیان جنبش سبز با عدم استفاده از نمادهای سبز، باید در درون راهپیمایان هوادار دولت وارد می‏شدند و در زمان و مکان مناسبی، شروع به اعتراض می‏کردند .   به اعتقاد بسیاری از معترضان جنبش، این طرح دارای ضعف‏هایی بود که نتوانست حضور جنبش سبز را آن‏طور که باید، در راهپیمایی ۲۲ بهمن منعکس کند .

در گفت‏وگویی با کورش زعیم، از اعضای مرکزی «جبهه‏ی ملی ایران» در تهران، ارزیابی او را در باره‏ی راهپیمایی ۲۲ بهمن و حضور جنبش سبز در این راهپیمایی جویا شدم :

کورش زعیم: آن‏چه دیروز روی داد، گام دیگری در مسیر جنبش دمکراسی‏خواهی مردم است. این‏گونه جنبش‏ها را نباید با هر روز و هر رویداد داوری کرد. باید به روند آن‏ها توجه کرد .   در هر موقعیتی که برای گردهم‏آیی و تظاهرات بوده، از اولین راهپیمایی بعد از انتخابات تا به امروز، حاکمیت انحصاری‏تر و خشن‏تر برخورد کرده و جنبش هم همین‏طور تندروتر و سازش‏ناپذیرتر شده و شعارهای تندتری را می‏دهد .

اگر شعارهای جنبش از آغاز اعتراضات را کنار هم بچینید، می‏بینید که روند، روند خشونت تدریجی فزاینده‏ی حاکمیت و افزایش خواسته‏ها و شعارها و انتظارات جنبش است. بنابراین هر دو دارند به سوی یک رویارویی نهایی پیش می‏روند .   باید توجه کنید که در میان مردمی که اعتراض می‏کنند، هربار به تدریج آن‏هایی که صلح‏جوتر،میانه‏روتر و یا سازش‏پذیرتر هستند، با اعمال خشونت حاکمیت ریزش می‏کنند و آن‏هایی که مصمم‏تر، پایدارتر و سرسخت‏تر هستند، می‏مانند .   شعارها هم کم‏کم از شعارهای اولیه‏‏ای که به اصلاح و ترمیم راضی بودند، تبدیل به شعارهای ساختاری و بنیادی می‏شود و همین‏طور که آدم‏های مصمم‏‏تر و سرسخت‏تر در جنبش می‏مانند، شعارها را آن‏ها تعیین می‏کنند، بنابراین مطالبات هم بنیادی‏تر و سازش‏ناپذیرتر می‏شود .

با افزایش فشار خشونت به مردم، در میان خودی‏های حاکمیت هم ریزش رخ می‏دهد که داده و ادامه هم دارد. یعنی همین‏طور که مردم معترض در مسیر بیان خواسته‏های خودشان چه به صورت زندان رفتن، کتک‏ خوردن ویا کشته شدن قربانی می‏دهند، حاکمیت هم مجبور به قربانی دادن می‏شود و شده تا سوپاپ اطمینانی باز کند و نفس تازه کند . قربانیان حاکمیت شخصیت‏هایی هستند که به تدریج یا کناره‏گیری می‏کنند یا فرار می‏کنند یا ناپدید می‏شوند و یا به طور رسمی علیه آنان اقدامات قضایی صورت می‏گیرد . چون حاکمیت هم آینده‏ی خود را در ابهام می‏بیند، طبیعتا آن‏هایی که باعث دردسر بیشتر هستند، نخستین قربانیانش خواهند بود .

در مورد جنبش، اصلا نمی‏دانم چرا این آقایان نمی‏فهمند که هرچه فشار را روی مردم زیادتر کنند و مردم عادی را بترسانند، درست است که جمعیت کم‏تر می‏شود، ولی آن‏هایی که می‏مانند، سرسخت‏تر و ستیزه‏جوتر باقی می‏مانند .   سرانجام برخی از اشخاص ممکن است مسلح شوند و وقتی با معترضان مسلح بخواهند رویارویی کنند، طبیعتا آن‏ها دنبال کمک خواهند گشت و در نتیجه گروه‏های سازمان یافته به یاری آن‏ها خواهند آمد .
من از این آینده نگرانم که همین‏طور که هردو طرف به سوی سازش‏ناپذیری و سرسختی بیشتر پیش می‏روند، سرانجام رویارویی‏ای رخ خواهد داد که زیان آن به مردم و ملت ایران و به تمامیت ارضی ما خواهد رسید. آن وقت دیگر فکر می‏کنم، عاقبت کار را خود این آقایان بهتر می‏توانند ارزیابی کنند .

آقای زعیم، شما در ایران زندگی می‏کنید.آیا در راه‏پیمایی حضور داشتید؟

کورش زعیم: خیر من به راهپیمایی نرفتم. در خانه بودم ولی دوستان خبر می‏دادند. جمعیت بد نبود. حضور جمعیت سبز درمیدان صادقیه بسیار خوب بوده است .

اما جمعیت سبز به طور کلی نتوانست راهپیمایی 22 بهمن را کامل تحت تاثیر خود قرار دهد. به نظر شما دلایل این عدم توفیق چیست؟

کورش زعیم: ما نمی‏دانیم، چون اولاً جمعیت را پراکنده کردند و تمام امکان خبردهی و عکس‏برداری و فیلم‏برداری را از مردم گرفته بودند و میدان آزادی هم کاملا در دست خودشان بود بنابراین امکان خبررسانی نبوده است. ما هنوز ابعاد آن را نمی‏دانیم، ولی آن‏طور که می‏شنویم جمعیت سبز زیادی به خیابان آمده بود. ولی از دید من، اصلا مهم نیست که جمعیت زیاد بوده یا نه، مهم این است که خودشان را نشان داده‏اند .

به نظر شما، تاکتیک‏هایی را که جنبش سبز و نیروهای اپوزیسیون غالب در داخل کشور در پیش گرفته‏اند، می‏تواند راهکار مناسب و تاثیرگذاری برای بیان مطالبات باشد؟

کور ش زعیم: حاکمیت نباید از کم شدن جمعیت به علت فشارهایی که می‏آورند، به علت تدارکاتی که می‏بینند، خوشحال باشد. به نظر من آنها باید از کم شدن جمعیت بسیار بترسند .   حساب کنید که اگر چند ده هزار نفر جمعیت هم آمده باشند، چه آدم‏هایی هستند؟ آدم‏هایی هستند که سرسخت‏تر از من و شما هستند. این که جمعیت کم می‏شود، خطرناک است .

یکی از موضوعات مورد بحث در وب‏سایت‏ها و وبلاگ‏ها، در رابطه با طرحی با عنوان «اسب تروا» است که مبتکر آن آقای ابراهیم نبوی بود و پیش از شما با ایشان در این باره صحبت می‏کردم .   خیلی‏ها نسبت به این ایده اعتراض داشتند و گفتند علت این که جنبش سبز نتوانسته حضور تاثیرگذاری در راهپیمایی داشته باشد، به خاطر این طرح بوده. نظر شما در این باره چیست؟

کورش زعیم: بله من شنیدم و خود حاکمیت هم شنیده بود و در برابر آن طرح جدیدی را اجرا کرد و آن این بود که صدها هزار پرچم ایران با آرم جمهوری اسلامی را پخش کردند و پرچم‏های بزرگ پارچه‏ای را در سراسر میدان و اطراف آن پهن کردند . بنابراین اگر شما زیر پرچم ایستاده باشید، نه می‏توانید پرچم را کنار بزنید، چون به هرحال پرچم کشورت است و نه می‏توانید در این جمعیت خودنمایی کنید . این طرح‏ها بسیار هوشمندانه است. اما باید اول آدم طرف‏اش را بشناسد، روحیه‏اش را ارزیابی کند و در برابر آن روحیه طراحی کند. آن‏ها هم مقابله کردند و مقابله‏شان نسبتاً کارساز بود .

آقای زعیم، در پایان اگر بخواهید برای تحولات سیاسی ایران واژه‏ای انتخاب کنید، آن را حرکتی انقلابی می‏دانید یا جنبشی مدنی و یا حرکتی به سوی رفرمیسم؟

کورش زعیم: این حرکت جنبشی مدنی است. می‏خواهم یادآوری کنم که در سال ۸۴، زمانی که آقای احمدی‏نژاد رییس جمهور اعلام شدند، در تحلیلی که داشتم، پیش‏بینی کردم تحولاتی که می‏بینم و روندی که ارزیابی می‏کنم و منحنی‏ آن را می‏کشم، به سوی یک انقلاب ابریشمین پیش می‏رود و این انقلاب ابریشمین که آقایان به آن انقلاب مخملین و یا رنگین می‏گویند، جنبشی مدنی است .

یعنی مردم خواست‏های مدنی دارند و در چهارچوب قانون می‏خواهند به خواسته‏هایشان برسند. بخشی از قانون را هم می‏گویند به سود ما نیست و حقوق ما را انکار می‏کند، بنابراین می‏خواهیم آن قانون را اصلاح کنیم.   ولی هرچه خشونت بیشتر می‏شود، یعنی هرچه نسبت به جنبش خشونت بشود، در نهایت کسی جلو می‏‏آید که حاضر است یکی بزند و یکی بخورد. بنابراین آن حالت برای حاکمیت خطرناک است، برای آینده‏ی جنبش خطرناک است و چنین حرکت‏هایی است که می‏تواند این جنبش را به صورت یک انقلاب تغییر ماهیت بدهد .

ولی هنوز به آن‏جا نرسیده، هنوز روزنه‏ای از امید هست که این آقایان متوجه بشوند به چماق و کلت‏شان نباید بنازند، از کم شدن جمعیت معترضان در تظاهرات باید بترسند، به هیچ وجه خوشحال نشوند و خشونت را حذف کنند. امنیت را حفظ کنند ولی بگذارند مردم حرکت‏شان را بکنند، حرف‏شان را بزنند و صدای‏شان را بلند کنند .

چند ماه پیش از انتخابات هم، پیش‏بینی کرده بودم که انتخابات باعث چنین حرکتی خواهد شد .   این را هم بگویم که کیفیت برخورد جنبش با حاکمیت، در دست حاکمیت است. یا صدای مردم را باید زودتر شنید، و بر راه حل مسالمت‏آمیز و تمکین به خواست مردم توافق کرد و یا خداوند به همه‏ی ما رحم کند .