گفتگوی رادیو فردا (بهروز کارونی) با کورش زعیم

22 مهر 1387 (13 اکتبر 2008)

درباره: اعتصاب گسترده بازار در شهرهای گوناگون

رادیو فردا: اعتصابات بازار در چند شهر ایران و تاثیرات سیاسی آن ...

کورش زعیم: بازار در ایران که از پس از جنگ دوم جهانی بطور سنتی راست ملی گرا و مذهبی بود، پس از انقلاب با تخریب سیستم سنتی داد و ستد ناشی از دولتی شدن اقتصاد و بوجود آمدن انحصارهای دولتی و شبه دولتی که نبض آن در دست هیئت موتلفه و روحانیان تازه به قدرت رسیده افتاد، بکلی ماهیت سنتی خود را که مرکز ثقل اقتصاد و نفوذ سیاسی بود از دست داد. بازرگانان سنتی که به علت محدودیت های چپ گرایانه و انحصارات روحانی گرایانه، کنار گذاشته شده بودند، جای خود را به نسل جوانتری از  خرده بازرگانان وابسته به مراکز انحصار دادند. تصمیم گیری در خارج از بازار و درچارچوب حفاظتی نظام صورت می گرفت و بازار فقط نقش پادو و خرده پایی آنان را بازی می کرد. بنابراین، بازار قدرت و نفوذ و روح مستقل خود را از دست داد. بهمین دلیل در طی سه دهه گذشته بازار هیچ نقشی در سیاست اقتصادی کشور باز نکرد.

اکنون که اصولگرایان غیر روحانی و نظامی گرا قدرت را بدست گرفته اند و راست مذهبی انحصارگر را کنار گذاشته اند، ورق دوباره برگشته است. اکنون به علت محدود شدن فعالیت انحصارها، تبدیل آن خرده پاهای تازه وارد اوایل انقلاب به بازگانان باتجربه، سرمایه دار و نیمه مستقل، نسل خرده پای دهه های گذشته رو آمده و درنتیجه کنترل بازار از دست حاکمیت خارج شده است. بازار کم کم تمایل به شرکت در تعیین سرنوشت خود نشان می دهد و موج های اعتراض در سراسر کشور، آنان را نیز تشویق کرده که صدای خود را به گوش مسئولان برسانند.

این اعتراضات در واقع نخستین جرقه های استقلال بازار از یوغ انحصارات مافیایی و سیاستهای ضد اقتصادی نظام و دولت حاکم است. هرچند همان مراکز انحصار روحانی- پناه هم که با سر کار آمدن دولت نهم خود را زیر فشار و زره بین احساس می کنند توسط ایادی خود در بازار تحریکاتی انجام می دهند. ولی بطور کلی باید بپذیریم که بازار سنتی ایران کم کم شخصیت خود را باز می یابد و از این پس در مسایل اقتصادی ساکت نخواهد نشست و صدای خود را بگوش مسئولان خواهد رساند.

جنبه دیگر جنبش بازار در ایران که با اعتراض به تصویب سه درصد مالیات بر ارزش افزوده آغاز شد، دریچه ایست که ما فعالان سیاسی به آن نگاه می کنیم. و آن اینست که باید به جنبش هایی که بویژه در سه سال گذشته گسترده و قدرتمند شده اند، اکنون باید جنبش بازار را هم افزود. با پیوستن بازار به اعتراضات علیه سیاستهای نظام حاکم، طیف جنبش های مدنی تقریبا تکمیل می شود: دانشجویان، کارگران، زنان، روزنامه نگاران و  اکنون بازاریان. با این ترتیب باید منتظر تحولات دیگری هم باشیم.