پیشنهاد راه حل برای مسئله هسته ایران

    از: کورش زعیم

31 ارديبهشت 1384 

    تردیدی نیست که هیاهوی بین المللی درباره فعالیتهای هسته ای ایران انگیزه سیاسی دارد. من این مطلب  را در دو میزگرد تلویزیونی و سه مقاله که بزبان فارسی هم ترجمه و منتشر شده شرح داده ام.    

  داشتن دانش و تکنولوژی هسته ای، از مسئله تولید سلاحهای هسته ای و اینکه حکومت ایران مورد اهتماد جامعه جهانی نیست، جداگانه است. هیچکس حق ندارد یک ملت را ازحق آموختن وتوسعه شاخه ای از دانش محروم سازد. دانش هسته ای ارتباط کمی با بمب اتمی دارد، همانگونه که دانش شیمی ارتباط کمی با سلاحهای شیمیایی دارد یا آهنگری با شمشیر. همیشه می توان برای هر تکنولوژی کاربرد اهریمنی ایجاد کرد. ماهم حق وهم وظیفه داریم که در تکنولوژی هسته ای تا حد ممکن آن پیشرفت کنیم. دولتی که از این تکنولوژی مهم چشم پوشی کند یا تسلیم فشارهای خارجی برای توقف آن شود به ملت خیانت کرده و باید پاسخگو باشد.

  مردم ایران معتقد نیستند که سلاح هسته ای به امنیت آنان خواهد افزود. کاربرد سلاحهای هسته ای در محیط پرجمعیت و متراکم خاورمیانه مانند تف سربالاست، حتا اگر بتوان آنرا به هدف رسانید. نشت به تناسب ناچیز رادیواکتیویته رآکتور چرنوبیل از بیش از یکهزار کیلومتر فاصله به ما رسید و کشتزارهای ما را آلوده کرد. تصور کنید یک بمب هسته ای با اثرات صدها بار بیشتر که در نزدیکی ما منفجر شود، چه خواهد کرد. هروسیله پرتابی هم که بکار ببریم، تصور نمیرود بتواند ازچشم شبکه دفاعی آشکارسازی و ردیابی ماهواره ای قدرتهای بزرگ پنهان بماند و احتمالا در راه هدف قرار گیرد و روی آسمان خودمان منفجر شود.  بنابراین، چنین اقداماتی دورریختن سرمایه این کشور و هدر دادن وقت گرانبهای دانشمندان ما خواهد بود.  

  ما همچنین می دانیم که، طبق گزارشهای سازمان انرژی اتمی، از 181 عضو سازمان حدود 54 عضو تا کنون مرتکب تخلفاتی شده اند که برخی از آنها مکرر و برخی حساس تر از تخلفات ایران بوده است. هیاهویی چندانی تا کنون درباره این تخلفات نشده است.  بنابراین، فشار روی ایران به عنوان یک کشور مسئله ساز بایستی در پیوند با آنچه جامعه جهانی، یا در واقع   اعضای قدرتمند جامعه جهانی، از ما انتظار دارند باشد. این انتظارات، چه موجه باشد و چه نباشد، با رفتار کلی ما به عنوان یک عضو جامعه بین المللی ودهکده جهانی درحال تکوین، وسیاست ها و رفتارهای خارجی غیر رسمی ما ارتباط دارد.

  دلیل دیگر نگرانی بین المللی درباره برنامه هسته ای ایران، ترس ازاینست که مراکز متعدد سیاستگذاری در ایران ممکن است خطر بیراهه رفتن برنامه هسته ای کشور را از آنچه برای جامعه جهانی پذیرفتنی باشد افزایش دهد.

  ولی، بیش از همه چیز، من فکر می کنم که عمده مخالفت با برنامه هسته ای ایران، چه کاملا صلح آمیز باشد یا نباشد، بعلت فشارهای امریکاست که خود بعلت گرفتاری هایش در عراق، بحران پایان نیافتنی میان فلسطین و اسراییل زیر فشار است. آمریکا می خواهد ایران را وادار به معامله روی این مسایل کند. دیگر اینکه ایران بایستی ساختار حکومتی خود را در راستای دموکراسی و حقوق مدنی و شهروندی منطبق با میثاقهای بین المللی و سازمان ملل اصلاح کند تا از ثبات سیاسی لازم برای ورود به جامعه جهانی برخوردار شود.  

  من همچنین عقیده دارم که ایران بایستی براین موضع که همه جهان بایستی عاری از سلاحهای هسته ای باشد سخت بایستد. ما همچنین باید اعلام کنیم که ایران نه تنها پشتیبان پیمان عدم گسترش سلاحهای هسته ای و پروتکل الحاقی است، بلکه پیشنهاد می کند که همه سلاحهای هسته ای در سراسر جهان باید نابود شوند. پیمان نوینی باید تدوین و توسط همه کشورهای جهان امضاء شود که هیچ کشوری اجازه ندارد تکنولوژی هسته ای را برای تولید سلاح و هدفهای تهاجمی بکار برد.

  فشار امریکا و اروپاییان برای توقف غنی سازی اورانیوم غیر معقول و غیرقابل پذیرش توسط مردم ایران است. ولی اینکه ایران باید جامعه جهانی را مطمئن سازد که از این فرایند برای ساخت سلاحهای اتمی استفاده نخواهد کرد، معقول و پذیرفتنی است.

  ایران باید در دانش و تکنولوژی هسته ای، نه تنها برای کاربرد آن در بسیاری رشته های صلح آمیز مانند نیروی برق، غذایی، پزشگی، ترابری، ارتباطات وغیره، بلکه فقط بخاطر خود دانش، پیشرفت کند. افزون برآن، ایران دارای منابع غنی اورانیوم است که باید استخراج، پردازش و غنی سازی شود و زیر نظارت سازمان انرژی اتمی به دیگر کشورهایی که نیروگاه اتمی دارند فروخته شود.

  مسلم این است مسائلی که جمهوری اسلامی با آن روبروست، بیشتر به عدم توان اعتمادسازی در جامعه بین المللی دررابطه با عملکردهای مختلف دیگر ارتباط دارد تا فعالیتهای هسته ای. من باور دارم که فشار روی ایران فقط برای سوء ظن به برنامه های نظامی هسته ای ایران نیست. قدرتهای بزرگ هیچ نگرانی از این بابت ندارند و خود می دانند. بنابراین، یا جمهوری اسلامی باید تسلیم خواست آنه در توقف غنی سازی شود که چیزی جز اسارت ایران در زمینه سوخت هسته ای نیست، یا اینکه سیاستهای خارجی و داخلی خود را که پس زمینه این مسائل است بازنگری کند.

  در پاییز گذشته من پیشنهادی برای توجه طرفین دعوا دارم که شاید به این وسیله بن بست مذاکره و توافق با قدرتهای بزرگ درباره مسائل نیروگاههای اتمی ایران و تولید سوخت برای آنها را بشکند. نگرانی اصلی سه قدرت اروپایی و امریکا این است که که آنها بعلت عدم شفافیت جمهوری اسلامی، و تا حدی نسبت به مشارکت ایران با روسیه، بی اعتماد هستند. افزون بر آن، من باور ندارم که روسها بتوانند یا  بخواهند که نیروگاههای بوشهر را بدون موافقت غرب به پایان برسانند. آنها، در هر حال،   باید برخی از تجهیزات حیاتی نیروگاهها را که برای راه اندازی آنها ضروری است، از کشورهای غربی تامین کنند. بعلاوه، من باور دارم که اگر در ایران بنا باشد نیروگاههای اتمی ساخته شود، سه قدرت اروپایی و امریکا  نخواهد گذاشت کس دیگری بجز خودشان این کار را انجام دهد. قراردادهای ساخت بیست و چند  نیروگاه هسته ای، که سی سال پیش برای ایران برنامه ریزی شده بود، متعلق به شرکتهی آلمانی، فرانسوی و امریکایی بود. حدس من این است که که آنها می خواهند برگردند و کار را خودشان را که ربع قرن است متوقف شده ادامه دهند، این بار انگلستان هم با آنها خواهد بود.

  بنابراین، من پیشنهاد می کنم که سه تفنگدار اروپایی، همراه با امریکا، بیایند و در نیروگاههای هسته ای ایران بصورت یک مشارکت مالکانه 50/50، سرمایه گذاری کنند. به این ترتیب خواهند توانست کاربرد و ضایعات سوخت هسته ای را مستقیما کنترل کنند. آنها در این سرمایه گذاری از سه راه سود خواهند برد: سود ناشی ازپیمانهای ساخت وتجهیز نیروگاهها، سود ناشی از فروش نیروی برق و افزایش بهای سهام، و بالاخره احساس امنیت درباره کاربرد اورانیوم غنی شده در ایران. ایران، از سوی دیگر، خواهد توانست دهها نیروگاه اتمی را که نیاز دارد و باید داشته باشد، احداث کند، هزینه آنها را با شریکان خود تقسیم کرده میزان سرمایه گذاری داخلی را از بودجه کشور کاهش دهد. با این کار اعتماد جامعه جهانی هم  نسبت به نیات ایران جلب خواهد شد.

  افزون بر آن، پیشنهاد می کنم که عملیات غنی سازی اورانیوم برای تامین سوخت نیروگاهها هم بصورت یک شرکت سهامی مختلط انجام شود که سهامداران آن همان شریکان نیروگاهها باشند. پژوهشگران ودانشگاهیان ایران خواهند توانست، با این ترتیب، در یک محیط بین المللی زیر نظارت سازمان جهانی انرژی اتمی به کار و پژوهش خود ادامه بدهند. دولت ایران باید قانون ها و مقررات لازم را برای اجرای این پیشنهاد تدوین و مصوب کند.

  پیشنهاد بالا، خوشبختانه پس از چند ماه سرانجام توجه مسئولان جمهوری اسلامی را بخود جلب کرد و نماینده ایران در اوپک این پیشنهاد را مطرح کرد و رییس جمهور نیز آنرا در سفر اخیر خود به پاریس تلویحا ابراز نمود. من از مذاکره کنندگان ایران دعوت می کنم که این پیشنهاد را به دقت بیشتر بررسی کنند و آنرا بطور جدی به عنوان یک برنامه سازشی عملی در جلسات مشترک بعدیشان با اروپاییان مطرح نمایند.  

  من همچنین از هم میهنان عزیز درخواست می کنم که در صورت موافقت با این پیشنهاد بعنوان یک راه حل اساسی برای برونشد از بحران هسته ایران، از آن پشیبانی نمایند.

  31 ارديبهشت 1384 (21 مه 2005)