مصاحبه رادیو فردا (بهروز کارونی) با کورش زعیم

28 مرداد 1386

 اثرات 28 مرداد بر آینده کشور

  پرسش: بعقیده شما اگر در روز 28 مرداد اتفاقی نمی افتاد، تاریخ سیاسی ایران چگونه رقم می خورد؟  

زعیم: من باور دارم در صورتیکه کودتای 28 مرداد رخ نمی داد، و مصدق فرصت می داشت که اصلاحات ضروری را در قانون ها برای تضمین انتخابات آزاد و رعایت حقوق بشر در ایران به انجام برساند، دموکراسی در ایران نهادینه می شد، به این معنی که قانون اساسی که از انقلاب مشروطیت سرچشمه گرفته بود کم کم با قانون های اساسی پیشرفته جهان و بویژه با منشور سازمان ملل و اعلامیه جهانی حقوق بشر هماهنگ می شد. قدرت در دست مردم می ماند و پادشاه بعنوان یک نماد تاریخی- فرهنگی و فقط تشریفاتی باقی می ماند و مجلس شورای ملی قدرتمندترین شاخه حکومتی می شد.

در زمینه اقتصاد، مصدق سنگ بنای یک اقتصاد وابسته به تولید صنعتی و کشاورزی و صادرات را گذاشته بود و ثابت کرده بود که بدون درآمد نفت هم می شود کشور را اداره کرد. همین از اهمیت افتادن درآمد نفت  برای هزینه های جاری و تکیه بر تولید، اقتصاد را رشد می داد تا جایی که از نفت فقط برای سرمایه گذاری، نه درآمد جاری، استفاده می شد و در نتیجه کشور ما اکنون شاید یکی از پنج قدرت اقتصادی جهان می بود نه ذلیل و منفور و فقیر و عقب افتاده. شما تصور کنید که این میلیاردها دلار درآمد نفت بجای دزدیده شدن و اتلاف یا فرار به کشورهای خارجی، صرف توسعه صنعت و زیرساختهای این کشور می شد.

اگر شاه تسلیم بیگانه نمی شد و دولت مصدق فرصت می یافت از ثبات و آرامش برخوردار شود، که هیچ گاه در طول زمامداریش از آرامش برخوردار نبود، همان شرکتهای نفتی که علیه ایران توطئه میکردند یا به نفت ایران چشم داشتند، با اطمینان از ثبات سیاسی در ایران و قانونهای منطبق با عرف بین المللی، سرمایه های خود را برای گسترش صنعت نفت ایران به اینجا سرازیر می کردند.

 همه سرمایه ها و مغزهایی که از آن زمان تا کنون از این کشور فرار کرده و  باعث پیشرفت و رفاه چندین کشور بیگانه شده اند، در اینجا می ماندند. کشور ما با اینهمه امکانات بالقوه، بهشت سرمایه گذاران جهانی می شد. همه کشورهای پیرامون ما از ثروت و پیشرفت ایران سود می بردند و خود بسوی دموکراسی و رفاه سوق داده می شدند. چه بسا که یک اتحادیه قدرتمند اقتصادی تا کنون در این منطقه به مرکزیت ایران تشکیل شده بود که با اروپا برابری می کرد، زیرا امکانات ما بیشتر از اروپا بود. شاید رفاه مردم منطقه و جبر تبعیت از معیارهای دموکراتیک و آزادیهای مدنی ناشی از وجود یک ایران پیشرفته، وجود سازمانهای تروریستی مانند طالبان و القاعده را غیر ممکن می ساخت. شاید با وجود یک ایران نیرومند، شوروی هرگز پا به افغانستان نمی گذاشت و امریکا مجبور به لشگرکشی به عراق برای سرنگونی صدام حسین نمی شد. اگر جنگی با عراق در می گرفت، بیش از چند هفته طول نمی کشید. امنیت خلیج فارس را ایران تامین می کرد و منافع تاریخی ایران در دریای مازندران اینگونه پایمال نمی شد.

پرسش 2: به عقیده شما، تاثیر این روز  بر انقلاب اسلامی 1357 خورشیدی چگونه بوده است؟

زعیم: کودتای 28 مرداد، همان اثری را روی جامعه ایران گذاشت که جمهوری اسلامی پس از سال 1360. پس از کودتا، مردمی که تازه خود را در جهان پیدا کرده بودند و سیاستمدارانشان قهرمان و عزیز جهانیان شده بوند، ناگهان از یک کشور بیگانه توسری خوردند. از زمان قاجارها مردم به این باور رسیده بودند که دولتهای پادشاهی ایران توسط کشورهای بیگانه اداره می شوند و مردم هیچ مشارکتی در تعیین سرنوشت خود ندارند. این شکست، مردم را از نظر روحی سرخورده و نسبت به نظام پادشاهی دوباره بدبین کرد.

مصدق با جنبش ملی کردن صنعت نفت ثابت کرده بود که اگر دولت نماینده مردم باشد و خردمند باشد، می تواند بر همه موانع و حتی ابرقدرتها چیره شود. او با این کار اعتماد به نفس را به مردم بازگرداند. مردم کم کم احساس می کردند که مشارکت آنها در امور کشور امکان پذیر است، فقط دولت ها باید درستکار و میهن پرست باشند. کودتای 28 مرداد این باور نو را در هم شکست و بار دیگر به مردم ایران ثابت کرد که هیچ کاره اند. دولتهای بیگانه اند که برای آنها دولت درست می کنند.

مردمی که آزادی تازه بدست آمده را از دست داده بودند، کینه رژیم عامل آن را به دل گرفتند. نطفه نارضایتی در دل مردم کاشته شد، مردم بغض رژیم را در دل نگه داشتند و همانگونه که دیدیم مبارزه غیرعلنی و زیر زمینی آغاز شد و آنقدر گسترده شد که سرانجام در سال 57 بغض مردم را ترکاند. همین داستانی که در زمان حاضر تکرار آن را شاهدیم. در سال 57 مردم برای یکی دو سال مزه آزادی را چشیدند، ولی دوباره گرفتار یک حکومت خشن استبدادی شدند. من عقیده دارم که این همان بغض مردم از رژیم استبدادی بیگانه- محور شاه که با زور جانشین یک دولت مردم سالار شده بود، که در سال 57 منفجر شد. و اکنون هم بُغضی که مردم از سال 1360 از جمهوری اسلامی در دل دارند آماده انفجار است.

28 مرداد 1386