ميز گرد راديو بي بي سي، برنامه اهل نظر

ميهمانان: كورش زعيم (تحليلگر سياسي)، هوشنگ حسن ياري (استاد دانشگاه در روابط بين الملل، كانادا)، سيف اهدايي (استاد دانشگاه در علوم هسته اي، تگزاس)

ميزبان: شهريار رادپور

17 خرداد 1385(7/6/2006)

پيشنهاد گروه 5+1 به ايران

زعيم: من تصور نمي كنم كه محتواي خواستهاي اروپا در پيشنهاد جديد به جمهوري اسلامي چندان تازگي داشته باشد. ولي دو عامل جديد وارد معادله شده، يكي اعلام آمادگي امريكا براي مذاكره مستقيم در صورت تعليق برنامه غني سازي و توقف پروژه رآكتور آب سنگين اراك، و ديگر امتيازاتي است كه امريكا در سبد انداخته است. البته با اين كار امريكا معامله را كمي جذاب تر كرده باشد.

تصور مي رود كه امتيازهاي پيشنهادي احتمالاً شامل كمك به تكميل نيروگاههاي بوشهر و احتمالاً مذاكره براي احداث شمار بيشتري نيروگاههاي آب سبك در قالب كنسرسيوم باشد كه من آنرا نخستين بار در آبان 83 بعنوان يك راه حل پيشنهاد كردم ، اجازه خريد قطعات يدكي هواپيماهاي مسافري از بوئينگ، اجازه انتقال تكنولوژي براي روزآمدسازي صنايع كشاورزي و بالاخره حمايت از ايران براي پيوستن به سازمان بازرگاني جهاني خواهد بود. تضمين حمايت از مالكيت سه جزيره ايراني هم مي تواند ذكر شده باشد. من تصور ميكنم كه ايران خواهد توانست پژوهشهاي هسته اي خود را نيز از سر گيرد.

ما هنوز از محتواي پيشنهاد آگاهي نداريم، ولي بعيد نمي بينم كه دو سه امتياز ديگر هم در آن باشد و يا به آنها اشاره شده باشد. يكي رفع تحريم بازرگاني غير نظامي از سوي امريكا، يكي افزايش سقف سرمايه گذاري در صنايع نفت و گاز ايران از حد 20 ميليون دلار كنوني، يكي خودداري از كارشكني در مذاكرات احداث خط لوله گاز ايران به هندوستان و بالاخره قول مذاكره براي حمل لوازم يدكي جتهاي اف 14 يا استرداد مبلغ آن كه در 30 سال پيش 400 ميليون دلار بود.

بطور كلي، من تعديل چنداني در موضع امريكا نمي بينم، بجز اينكه امريكا تصميم گرفته دوستانه تر همان حرفهاي گذشته را بزند تا در افكار عمومي متهم به تهديد و تحريك جمهوري اسلامي نشود و نيز سبد امتيازات را رنگين تر كرده است. جمهوري اسلامي هم بخوبي پي برده كه بايد ازخواست جامعه جهاني پيروي كند، ولي مي خواهد جلو مردم براي اين عقب گرد حفظ آبرو كند. بنابراين، وقتي قافيه را سخت تنگ و تهديد را بالاي سر خود ديد، براي حفظ آبرو اعلام كرد كه ايران به دانش غني سازي دست يافته، تا بعد بتوانند بگويند منظورشان از لجبازي رسيدن به همين هدف بوده كه حالا ديگر دليلي براي لجبازي  دفع الوقت نيست. از سوي ديگر، تنها لغو تحريم هاي بازرگاني هم مي تواند توجيه خوبي براي جمهوري اسلامي باشد.

امريكا هم از سوي ديگر، از سوي هم پيمانان اروپايي سرزنش مي شد كه با لحن تهاجمي و توهين آميز خود، جمهوري اسلامي را مجبور به واكنش منفي براي حفظ ظاهر مي كند. پس امريكا هم لحن خود را تعديل و اتيكت سخنگويي را رعايت كرد تا اجازه دهد جمهوري اسلامي بدون آبروريزي پشت ميز مذاكره بنشيند. من تغيير چنداني در مواضع بنيادي امريكا و غرب بدون هماهنگي با اعلام قصد ايران به تغيير موضع در پيام رساني هاي محرمانه نمي بينم. مسئله هميشه عدم اعتماد به جمهوري اسلامي بود، نه نگراني از غني سازي و اينكه مي خواهند مطمئن باشند ايران در عمليات تروريستي و بي ثبات سازي منطقه شركت نخواهد داشت.

در هر حال، مذاكرات مستقيم ميان ايران و امريكا بسيار ضروري است. بسياري از سوء تفاهمات مي توانند كاهش پيدا كنند، بسياري امتيازات ديگر را ميشود گرفت، مخالفت هاي امريكا با ايران- محوري خاورميانه كاهش پيدا خواهد كرد، شيطنت هاي برخي كشورهاي خارجي در آشوب زايي قومي در ايران كاهش پيدا خواهد كرد، و مهمتر از همه و سبب همه نارضايتي ها، موانع خارجي براي سرمايه گذاري در ايران و توسعه اقتصادي كشور تعديل خواهند شد و جمهوري اسلامي، با ورود به روند توسعه اقتصادي و تعامل بين المللي، ناخودآگاه تسليم بهبود شرايط حقوق بشر و آزادي گزينش خواهد شد. توسعه اجتماعي نتيجه اجتناب ناپذير توسعه اقتصادي است.

اين مذاكرات و موافقت هاي ناشي از آن، مقدمه فرايندي خواهد شد كه در طي آن جمهوري اسلامي اين فرصت را پيدا خواهد كرد كه از درگير شدن در بحران هاي خطرناك خارجي و داخلي كه باعث آشوبهاي كنترل نشدني خواهد شد، بركنار ماند و به اجبار كشور را از اين شرايط اختناق، انحصارگري مذهبي و زيرپاگذاري ابتدايي ترين حق مردم كه حق گزينش است بيرون آورد.