مصاحبه با مهندس کورش زعیم

طرح ساماندهی و شماره گذاری خیابانهای تهران

دي 1381

 پر سش:

اخیرا" رئیس شورای شهر اعلام کرد که طرحی برای شماره گذاری خیابانهای تهران در شورای شهر تصویب شده که قرار است در عرض سه ماه اجرا شود. ما کنجکاو شدیم که این طرح چیست و در بررسی متوجه شدیم که پیشنهاد دهنده آن شما بوده اید. ممکن است مختصری از موضوع طرح و اینکه منظور از شماره گذاری چیست و چگونه اجرا می شود توضیح دهید؟

پاسخ:

من هم مانند شما خبر را در روزنامه ها خواندم و شگفت زده شدم که چطور شورای شهر بدون هیچگونه تماس و هماهنگی اقدام به دستور اجرای این پروژه مهم ملی را داده است. من پیشنهاد ساماندهی شناسایی خیابانها را که یک طرح ملی است و نخست برای تهران مطالعه شده بود، در سال 1370 مطرح کردم. نخست در مجله صنعت حمل و نقل چاپ و سپس به شهرداری وقت برای اجرا پیشنهاد شد.  پس از یکی دو سال، شهرداری تهران تصمیم به اجرای طرح را گرفت و سازمان زیباسازی برای برنامه ریزی اجرایی با من تماس گرفت و جلساتی برای تبادل نظر وهماهنگی تشکیل شد. موضوع در مراحل پیشرفته بود که شهردار وقت دچار دشواری سیاسی شد و پروژه خواه ناخواه به بایگانی سپرده شد. بار دوم، طرح پیشنهادی در زمان شهردار سابق برای اجرا ابلاغ شد و دوباره شهرداری، یعنی سازمان زیبا سازی با من برای هماهنگی و همکاری تماس گرفت. جلساتی در توجیه طرحبا همراهی مدیر پروژه تعیین شده، تشکیل شد و در نهایت شهرداری وارد مذاکرات قراردادی برای اجرای طرح شد. این بار نیز، شهردار به دشواری سیاسی برخورد کرد و طرح با رفتن ایشان و تغییر مدیران به تعویق افتاد. از آنجا که طرح برای اجرا مصوب شده بود و بودجه آن نیز تامین شده بود، ما منتظر تماس شهرداری جدید بودیم که ناگهان اعلام رئیس شورای شهر را در روزنامه ها خواندیم که برای اجرا ابلاغ شده است.

این طرح، سیستم شناسایی و نامگذاری و حتی طراحی خیابانها را بر پایه علمی دهگانی تنظیم میکند و با حفظ نام های کنونی، همه خیابانها، کوچه ها و پلاکها دارای نام ژنریک می شوند. با این سیستم نامگذاری ژنریک بر پایه محورهای مختصات هندسی، نشانی یابی بسیار آسان می شود و با یک شماره پلاک و یک نام خیابان یا کوچه، هر نشانی را، حتی بدون شناخت قبلی، در هر نقطه شهر می توان براحتی پیدا کرد. از آنجا که خیابانهای کنونی شهر از هیچ قاعده هندسی تبعیت نمی کنند و سیستم خیابان کشی شهر بسیار درهم و کج و معوج است، بنیانگذاری این طرح روی خیابانهای کنونی کاری بسیار حساس و پیچیده است. در صورتیکه شهرداری کنونی در این کار، که ظاهرا قصد دارد راسا و بدون رایزنی با طراح آن انجام دهد، اشتباه کند و به علت بی تجربگی با اصول طرح، نقائصی سهوا" را وارد کار نماید، شهر تهران برای نسلها از آن متاثر خواهد شد.

پرسش:

چرا تصور می کنید که شهرداری نتواند طرح را بطور دقیق اجرا نماید؟

پاسخ:

من نمی گویم که نمی توانند طرح را بطور دقیق اجرا کنند. من جزئیات طرح خود را با نقشه های اجرایی و شرح و روش کار در اختیار شهرداری قرار داده ام. فقط امیدوارم که شهرداری در این مورد ساده اندیشی نکند و فریب ظاهر ساده آنرا نخورد. شهرداریهای گذشته، با وجود ساده نویسی من، نمی خواستند طرح شهر را به خطر اندازند و با عدم وجود دانش و تجربه درون سازمانی در این نوع پروژه، با آینده و تاریخ شهر ریسک کنند.  ولی شهرداری کنونی ظاهرا عقیده دارد که تسلط کافی بر طرح دارند و می توانند حتی بدون مشورت و رایزنی با طراحان آن و حتی بدون اجازه آنان پروژه را بخوبی پیش ببرند. البته این روشی است که شورای شهر کنونی پیش گرفته است، هرچند که من در نامه ای به ایشان یادآوری کرده ام که این یک طرح ملی است، و در صورت موفقیت آن در تهران، الگویی برای همه شهرهای ایران می شود و شهرکهای جدید هم در آینده روی همین اصول طراحی خواهند شد. بر عکس، هرگونه اشتباه در برداشت اصول طرح یا در انطباق آن با شرایط موجود شهرسازی تهران، و یا عدم امکان بهره برداری از طریق سیستم GIS ، مشکلات برای صدها سال گریبانگیر شهر خواهد بود. از سوی دیگر، اجرای علمی و صحیح آن توسط شهرداری، بعنوان میراثی ارزنده برای نسلهای آینده باقی خواهد ماند. امیدوارم که اجراکنندگان طرح بتوانند شرح پروژه و نقشه هایی را که من به امانت در اختیار شهرداری گذاشته ام بخوبی بکار برند. بعقیده من اگر طرح انجام نشود، بهتر از آنست که ناقص یا اشتباه انجام شود.  

مصاحبه با مهندس عسگرخان، مدیر پروژه طرح ساماندهی و شماره گذاري شهري  

پرسش:

آقای مهندس عسگرخان، ظاهرا در دوران شهردار گذشته مذاکراتی برای اجرای طرح ساماندهی خیابانهای تهران توسط یک شرکت مهندسی مشاور انجام شده بود و شما بعنوان مدیر پروژه معرفی شده بودید. خواهشمند است درباره طرح و اینگه چگونه اجرا می شود را شرح بدهید.

پاسخ:

طرح ضمن گستردگی آن در سطح تهران از پیچیدگی های فنی خاصی برخوردار است. در کل عملیات، چه در بخش دفتری و مهندسی و چه عملیات میدانی بایستی کاردانی و تخصص بالایی را بکار برد تا از اشتباهات احتمالی ولی قابل پیش بینی اینگونه پروژه ها پرهیز شود. نتایج کار نه تنها باید از دید علمی حالت پایدار و دائمی داشته باشد و از طریق سیستم جی آی اس ( GIS ) هم قابل بهره برداری باشد، بلکه شهروندان را از سردرگمی که اکنون برای نشانی یابی وجود دارد نجات دهد.  

پرسش:

منظور شما از پیچیدگی طرح چیست؟ آیا پیچیدگی طرح آنرا غیرعملی می کند؟

پاسخ:

مشکل پیچیدگی طرح نیست. خود طرح چون کاملا بر پایه اصول علمی و هندسی است به آسانی قابل درک و اجراست. آنچه پروژه را در شهری مانند تهران پیجیده می کند، غیر اصولی بودن شهرسازی شهر تهران و خیابان بندی هاست. گروهی که بخواهند این پروژه را اجرا نمایند، اول باید از مشاوره مهندسان و کارشناسان توانا و باتجربه و با دانش مربوطه برخوردار باشند، و دیگر اینکه این توانایی فنی را داشته باشند که گره ها، گلوگاهها و پیچیدگی وضع کنونی شهر را در قالب این طرح کاملا علمی و عملی بگنجانند، و این از عهده هر کسی بر نمی آید. من بجز طراح اصلی این پروژه و پیشنهاد دهنده آن، کس دیگری را در ایران نمی شناسم که اشراف لازم را بر این طرح داشته یاشد. بهترین دلیل و مدرک من برای اثبات این موضوع، فرایند زمانی 12 ساله (از1370 تا 82) این طرح از زمان پیشنهاد تا مصوبه اجرای آن می باشد.

پرسش:

شما تصور می کنید که این طرح در چه مدت قابل اجراست. ظاهرا شورای شهر یک برنامه سه ماهه برای اجرای آن اعلام کرده است.

پاسخ:

من تصور نمی کنم چنین معجزه ای احتمال وقوع داشته باشد. شاید منظور آنها نوع دیگری شماره گذاریست. ما برای انجام صحیح و سریع این کار، هفده اکیپ کاری تخصصی دفتری و هشت اکیپ کاری میدانی در دو گروه بصورت دو شیفت کاری در سطح شهر تهران پیش بینی کرده ایم که بتوان کار در مدتی حدود چهارده ماه انجام داد. البته، فرهنگ سازی برای درک و بهره برداری از نتایج طرح باید همزمان انجام گیرد. در راستای آسان سازی دسترسی، آموزش کاربردی و فرهنگ سازی از طریق رسانه ها و اینترنت هم در برنامه اجرایی پیش بینی شده است.